Bir Yöntem Sorunu Olarak Cefr ve Ebced: “Ebced Hesabı" ya da "Hisâb-ı Cümel”

MURATS44

Özel Üye
Bir Yöntem Sorunu Olarak Cefr ve Ebced: “Ebced Hesabı" ya da "Hisâb-ı Cümel”

Bir Yöntem Sorunu Olarak Cefr ve Ebced: “Ebced Hesabı" ya da "Hisâb-ı Cümel”
Harflerin rakam değerleriyle tarih düşürme eski dönemlerden beri yapıla gelmiştir. Bunun bir zevk halini alması insanların ilgisini çektiği gibi zamanla adeta tutku halini almış ve bu yöntem nerdeyse akla gelebilecek her alana uygulanmıştır.

Yeryüzündeki hemen hemen her alfabedeki harflerin aynı zamanda birer rakam olarak kullanıldığı veya her harfin bir sayıya karşılık olduğu bilinen bir gerçektir. Örneğin Lâtin, Fransız, Yunan, İbrânî ve Süryânî alfabelerinde de bu böyledir. Şu kadarını söylemek gerekir ki, eğer “ebced mefhumu, harflerin rakam karşılığı olarak kullanılmasıdır” şeklinde değerlendirilirse, bu durumda Lâtin, Fransız ve Yunan ebcedlerinden bahsetmek mümkün [SUP][1][/SUP] hatta zorunlu olacaktır.
Ne var ki farklı alfabelerde harflerin rakam değerleri değiştiği gibi “ebced”in kendi içinde de hesaplama şekilleri vardır ve bunlarda da rakam değerleri değişmektedir. Bunlar, Asıl ebced hesabı (cümel-i sağir), en küçük ebced hesabı (cümel-i asğar), büyük ebced hesabı (cümel-i kebir) ve en büyük ebced hesabı (cümel-i ekber)dır.[SUP][2][/SUP]
M. 1928 (H. 1347) tarihinden itibaren düşürülen tarihlere bir göz attığımızda göreceğiz ki bazı tarihler kullanılan takvim gereği olmalı ki, Milâdî takvimle düşürülmüş tarihlerdir. Bazıları da Rumî (Mâlî) takvime göre hesaplanarak düşürülmüştür. Her tarih ibaresi her zaman aynı şekilde hesaplanmadığı gibi, çok değişik ve farklı şekiller altında düşürülen tarihlerin de aynı yolla hesaplanmadığı görülmektedir. Düşürülen tarihler kendi içinde bir tür ve formüle sahipse yani kendine has bir hesaplama ihtiva ediyorsa! teknik terim olarak o “ma'nen” bir tarihtir. Tarih sözle ifade bulmuş ve bir hesaplama zarureti getirmiyorsa bu “lafzen” tarihtir. Hem sözle ifade edilmiş ve hem de bir hesap işlemi teklif edildiğinde ise bu, “lafzen ve ma'nen” tarihdir. Alt türleri de dahil olmak üzere 30'u aşkın tarih türü vardır.[SUP][3][/SUP]

Ebced ile tarih düşürme sanatında kullanılan dil de farklılıklar göstermektedir. Bunların Farsça, Arapça ve Türkçe olduğu; tek bir dilde uygulamanın olmadığı da araştırmacıların önemli tespitlerindendir.[SUP][4][/SUP]
Alfabede bütün sözcüklerin sayı değerlerinin olması, her harfin bir rakama tekabül etmesi demektir. Bundan istifade edilerek çeşitli işlemler vücuda getirilmiştir. İşte bu işleme "Ebced Hesabı" ya da "Hisâb-ı Cümel" denir.[SUP][5][/SUP]
"Tarih düşürme" ebcedin en yoğun kullanıldığı alandır. Tarih düşürme, padişahların tahta çıkmalarından tanınmış kişilerin mühim mevkilere tayinlerine, doğum tarihlerinden, önemli kabul edilen hemen akla gelebilecek sayısız olayın tarihlerinin belirlenmesine kadar; fetihler, hastalıklar, yangınlar gibi geniş bir alana yayılmaktadır. Bunların yanında ebced, günlük ihtiyaç ve haberleşmeler, isim sembolü olarak, çocuğa isim verilirken, kitap ve makalelerin sayfa nolarında, ay ve sene kayıtlarında, yazı bölümlerinde, madde başlıklarında, resmi devlet kayıtlarında; vak'anüvis kayıtlarında, vakıf kayıtlarında, sayımlar ve envanter hesaplarında, fizik, mate-matik, mimarlık ve astronomide kullanılmıştır. Yine ebced, cifr ve vefk ilimlerinde, büyü ve muskalarda, burçları öğrenmede, define aramada, Tasavvufî yorumlarda, zikir sayılarının belirlenmesinde, Bâtınî Tefsir'lerde, kadir gecesinin tespitinde kullanılmıştır. Hatta ebced, musikîde, ‘ebced notası' olarak da kullanılmıştır.[SUP][6][/SUP]
Ebced alfabe düzeninin her harfinin bir rakama tekabül etmesi özelliğinden faydalananlar, bu yöntemi çeşitli sahalarda kullanmışlardır. İşte Cefr ilmi bu yöntemlerden birisidir. Bu hesap yöntemi henüz Kurân indirilmeden önce de kullanılmaktaydı ve eskiden beri çok yaygın olan bir yazım şeklidir. Arap tarihinde geçen tüm olaylar, harflere rakam değeri verilerek yazılır, böylece her olayın tarihi de kayda geçirilmiş olurdu. Bu tarihler, her kullanılan harfin özel rakam değerlerinin toplanmasıyla elde ediliyordu. Müslümanlar da bu yöntemden farklı alanlarda faydalanmışlardır. Buna göre sembolik şekiller ve harflerin ebced sayı karşılıkları üzerinde yapılan yorumlar, bu sahayla meşgul olanların başvurdukları yollardan biridir. Ebced ile cefr arasında en önemli fark: ebced gerçekleşmiş olanın, cefr ise gerçekleşmesi muhtemel olanın ilmi olarak görülmesindedir.[SUP][7][/SUP]
Tasavvufta “fizyognomoni” [SUP][8][/SUP] denilen bilimin bir dalı olarak görülen “Kef ilmi” de “İlmü'l-firâse”ye karşılık gelir ki bununla ilâhî isimler ilminin karşılandığına inanılır. Bununla el, avuç, parmaklar, bilek ve yüz şekillerine farklı anlamlar yüklenilerek sınırsız manalar çıkartılır.[SUP][9][/SUP] Bunların içerisinde dini tanımlamalardan tutun da müstehcen çıkartımlara kadar hezeyanlar vardır. Bütün bunlar; Tasavvufun, ‘Bâtınî Yorum' yöntemiyle başvurduğu, metafizik atmosferde yapılan yöntem denemeleridir. Tasavvufî eğilim bunları meşru görür ve sonuçlarını kendi mantık örgüsü içerisinde “kesin teolojik çıkarımlar” olarak da “islâmîdir” diye tesciller. Nitekim bu aşırı yorumların delili kendinden menkul olup sahipleri delil sunmaya dahi gerek görmemişlerdir. Buna karşılık farklı ilim ehli ve disiplinler ise bu yöntemi çoğu kez dikkate dahi almamışlardır.

Arap edebiyatında bir söz sanatı olarak kullanılan ebced sistemleri, ilâhî metinlerde geçen ibarelerin harflerine sayısal değerler vermek ve çıkan sayılardan geleceğe ait yorumlar yapmak olarak gelişmiştir. Zaten işin en dikkat çekici yanı da bir edebi sanat ve kolaylık olarak geliştirilen bu metodun tamamen insan ürünü olması, dolayısıyla birden fazla, farklı harf sayısal değer sistemlerin mevcudiyeti ortadayken ilâhî metinlerin yorumunda tescilleyici olarak kullanılmaya kalkışılmasıdır.
Allah'ın gaybı Resulullah'a ve O'nun vekili olarak seçtiği evliya sınıfına bildireceğini savunan Şia ve tasavvufî gruplar, cifrin de bunun dolaylı yolu olduğunu iddia etmişlerdir. Muhyiddin-i Arabî Futuhat-ı Mekkiye adlı eserinde cefr üzerine müstakil bir bölüm ayırmıştır. Niyâz-i Mısrî de cefr metoduyla Hz. Hüseyin ve Hz. Hasan'ın “nübüvvet” sahibi olduklarını kanıtlamak için eserlerinde iddialar ortaya atmıştır.[SUP][10][/SUP]

Bu kadar ayrı diller, farklı alfabeler, rakam değerleri, ayrı hesaplama şekilleri, takvim türleri ve bunlar içinde de alt tarih türleri olduğu dikkate alındığında; bunun, beşerî zihin ürünü bir üretme olduğu düşünüldüğünde ilâhi metinleri yorumlamada yöntem olarak kullanılmasının beraberinde getireceği sakıncaları ve böyle bir yöntemle elde edilen yorumların/sonuçların ne derece sağlıklı olacağı düşünülmelidir.
Yorumlama bir beşerî zihin çabasıdır. Bunun mümkünlüğünden öte gerekliliğine inanıyoruz. Ancak, kutsalın beşerî bir zihin ürünü olan ve güvenilirliği son derece tartışmalı olan cefr ve ebced ile yapılması; bunun da gayb ile ilgili konularda kullanılması yorumlamadan öte tescillemedir. Kaldı ki cefr ve ebced kendi kavram bağlamı içerisinde yorumlananın -Kurân- sınırlarını zorlar içeriktedir. Dolayısıyla burada ‘yöntem'in mümkünlüğünün tartışılmasından öte yorumlama yönteminin -cefr- yorumlanan –Kurân- tarafından reddi söz konusudur. Yorumlayanın, yorumlananın sınırlarına rağmen -gayb gibi- yapılmasıysa yorumdan öte müdahaledir.
Keza bu, dinen sakıttır, merduttur. Dahası tamamen insan ürünü olan; edebi sanat ve kolaylık için geliştirilen bu metod, kutsalın yorumunda o denli cüretkar kullanılmış ki bir noktadan sonra kendisi kudsî kaynak olarak telakki edilir olmuştur.[SUP][11][/SUP]

Vahye; ilme ve akla rağmen, cefre dayalı sonuçlara teveccüh, çoğu kez içinde bulunulan siyasal zeminin beklentileriyle de yakından alakalı olmuştur. Öncelenen sonuçlar, bir anlamda cefr gibi uçları açık bir kurguyla beklentileri kolaylıkla karşılamış ve konjonktürü dikkate alan sonuçlara dönüşmüştür. Bu, bazen bir kitleyi bir arada tutmanın duygu harcı vazifesi de görmüştür. Malzemenin elastikiyeti konuyu isteyene istediği tarafa çekme imkanı vermiştir. Bu yöntem, dini olmaktan öte çoğu kez beklentileri siyasî olan bir kurgulama formunda uygulanmıştır. Neticede bu yönteme kendisine özgün psikolojik atmosferinde baş vurulan bir tür gizem oyunu da diyebiliriz.

Kaynaklar ve Dipnotlar
[1] Yakıt, s. 38-40; Ahmet Maraşlı, Kurân'da Sırlı Diziliş, Okul Yayınları, İstanbul 2003, s. 83
[2] Yakıt, s. 292, 318, 343.
[3]Yakıt, s. 123.
[4] Yakıt, s. 38; Maraşlı, s. 77, 83.
[5] Yakıt, s. 71.
[6] Maraşlı, s. 83.
[7] Fizyognomoni: İnsan tiplerini ve bedenin işaretlerini, özellikle yüz çizgilerini inceleyerek onların karakterlerini tanıma ilmidir(!). Eskiler buna İlm-i Firâse derler (Guénon, s. 64).26 Guénon, s. 63-67.
[8] Erdeğer, s. 51.
[9] Bkz.: Badıllı, Risale-i Nur'un Kudsî Kaynakları.
[10] Öztürk, s. 102, 103, 383; Yılmaz, Hüseyin, Ezeli Hikmet ve Dinler, İnsan Yayınları, İstanbul 2003, s. 273.
 

MURATS44

Özel Üye
Cevap: Bir Yöntem Sorunu Olarak Cefr ve Ebced: “Ebced Hesabı" ya da "Hisâb-ı Cümel”

BİLGİ
Bu konu ile ilgili değişik bilgilere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz...





  1. Ankara'nın Başkent Olacağı Müjdesi
  2. Batınî Yorumun Tarihine Toplu Bakış: Tarihsel Analiz Açısından Cefr ve Ebced
  3. Bediüzzaman ve Cifir İlmi
  4. Bilgi Değeri Açısından Cefr ve Ebced Harfler ve Metaller Metafiziği
  5. Bir Yöntem Sorunu Olarak Cefr ve Ebced: “Ebced Hesabı" ya da "Hisâb-ı Cümel”
  6. Bu İlmin Aletliği ve Vasıtasıyla İstihraç Edilen Gaybî İşler ve Sırlar, Tekellüflü Bir Sun'ilikle mi, Yoksa İlhamlı ve İhtarlı Bir Hâl ile mi Olmuştur?
  7. Cifir Hesabı
  8. Cifir Mes'elesi
  9. Cifir ve Ebced İlmiyle Uğraşan Alimler, Onu Nasıl ve Nerede ve Ne İçin Kullanmışlardır?
  10. Ebced Çeşitleri
  11. Ebced Çeşitleri ve Ebced Tabloları
  12. Ebced Hesabının Kaynağı
  13. Ebced Hesabıyla Gerçek Burcunuzu Bulmak
  14. Ebced İsim Heceleme Sözlüğü
  15. Ebced İsimler Sözlüğü
  16. Ebced Tablosu
  17. Ebced ve Cifir Bir Kabala Öğretisi midir?
  18. Ebced ve Cifir İlmi İslâm'ın Akidesine ve Zarurî Olan İlimlerine Dâhil midir, Değil midir?
  19. Ebced ve Cifir İlmi Meseleleri
  20. Ebced ve Cifir İlminin Kaynağı
  21. Ebced'le İlgili Sıkça Sorulan Sorular
  22. Ebced'le Tarih Düşürme
  23. Esrar-ı Huruf Ta'bir Edilen Tılsım ve Havas İlmiyle, Cifir ve Ebced İlmi Aynı mıdır?
  24. Evlenirken Ebced Hesabı Yapmak
  25. Hazret-i Ali'nin Kasidelerinden Alınmış Kerametli İşaretler
  26. Hurûfîlik
  27. Hurûficilikle Cifir ve Ebced İlmi Arasında Bir Münasebet Var mıdır?
  28. İlm-i Cifr ve Ebced Hesabı Nedir ?
  29. İsminizin Ebced Değeri Ne İşe Yarar?
  30. Kıyametin Kopma Tarihi
  31. Kur’an Yorumunun Cefr ve Ebced ile Yapılmasının İslâmîliği İmkanı
  32. Kur’an'a Ebced Yöntemiyle Bakmak
  33. Kur'an-ı Hakîm'de Cifir ve Ebced İlmine Dair Herhangi Bir Delâlet ve İşaret Var mıdır?
  34. Kur'ân-ı Kerim'den Tefe'ül Edip, Ebcedini Hesaplamak Caiz midir?
  35. Nerelerde Kullanılır?
  36. Oniki Sualin Cevapları
  37. Peygamber'in (A.S.M.) Hadîslerinde Ebced ve Cifire Dair Herhangi Bir İfade ve Beyan Var mıdır?
  38. Rakamlar ve Harfler Metafiziği
  39. Remil İlmi Hakkında
  40. Risale-i Nur'da Cifr ve Ebced (Mahiyeti, Hakikati, Delilleri)
  41. Risâle-i Nur’da İlm-i Cifr ve Ebced Hesabı-1
  42. Risâle-i Nur’da İlm-i Cifr ve Ebced Hesabı-2
  43. Risale-i Nurlarda Bulunan Cifir ve Ebcedin Mahiyet ve Keyfiyeti
  44. Sahabe ve Tabiîn'den Sonra, Hangi Sınıf Alimler Bu İlimle Meşgul Olmuşlar?
  45. Sayılar, Ebced ve Takvim
  46. İslamiyet ve Yıldızname
  47. Bu İlmin Esası Nereden Gelmiş?
  48. Terim Olarak Cefr ve Ebced -Kavramsal Analiz-
  49. Tevafukun Başka Bir Çeşidi
  50. A Harfi İle Başlayan İsimler
  51. B Harfi İle Başlayan İsimler
  52. C Harfi İle Başlayan İsimler
  53. Ç Harfi ile Başlayan İsimler
  54. D Harfi İle Başlayan İsimler
  55. E Harfi İle Başlayan İsimler
  56. F Harfi İle Başlayan İsimler
  57. G Harfi İle Başlayan İsimler
  58. H Harfi İle Başlayan İsimler
  59. I Harfi İle Başlayan İsimler
  60. İ Harfi İle Başlayan İsimler
  61. J Harfi İle Başlayan İsimler
  62. K Harfi İle Başlayan İsimler
  63. L Harfi İle Başlayan İsimler
  64. M Harfi İle Başlayan İsimler
  65. N Harfi İle Başlayan İsimler
  66. O Harfi İle Başlayan İsimler
  67. Ö Harfi İle Başlayan İsimler
  68. P Harfi İle Başlayan İsimler
  69. R Harfi İle Başlayan İsimler
  70. S Harfi İle Başlayan İsimler
  71. Ş Harfi İle Başlayan İsimler
  72. T Harfi İle Başlayan İsimler
  73. U Harfi İle Başlayan İsimler
  74. Ü Harfi İle Başlayan İsimler
  75. V Harfi İle Başlayan İsimler
  76. Y Harfi ile Başlayan İsimler
  77. Z Harfi İle Başlayan İsimler
 
Üst Alt