İslam, ahlaki kararı yalnızca sonuç üzerinden değerlendirmez. Niyet, süreç, hakkaniyet ve karşıdaki kişinin durumu gibi birçok faktörü dikkate alır. Bir yapay zekânın sadece “en çok fayda sağlayan seçimi” yapması yeterli değildir. O seçimin ardındaki mana, topluma etkisi, bireyin onuru gibi soyut ama derin yönleri de hesaba katmak gerekir. Bu ise ancak değer temelli bir programlamayla mümkündür.
Bugün geliştirilen bazı yapay zekâ sistemleri, karar verirken “etik skor” gibi modelleri kullanıyor. Fakat bu sistemlerin çoğu, seküler ahlak anlayışlarına dayanıyor. Oysa İslamî etik, sadece bireysel faydayı değil; toplumsal adaleti, kul hakkını ve sorumluluğu da esas alır. Bir yapay zekânın, örneğin bir ticaret platformunda insanları manipüle etmeden hizmet etmesi ya da bir hukuk analiz yazılımının mazlumun hakkını gözeterek çalışması için bu ilkelerin doğrudan sisteme yerleştirilmesi gerekir.
Bu noktada karşımıza “ahlak motorları” ya da “değer filtreleri” gibi kavramlar çıkıyor. Gelecekte yapay zekâlara, İslam ahlakının temel prensiplerini tanıtan modüller entegre edilebilir. Kur’an’daki adalet anlayışı, Peygamber Efendimizin merhametli yönetim tarzı ve İslam hukukunun zararı önleyici prensipleri, birer karar şablonu olarak işlenebilir. Böylece yapay zekâ, sadece veriyle değil; değerle, insafla ve hikmetle karar verebilir.
Sonuç olarak, İslamî ahlakla donatılmış bir yapay zekâ geliştirmek mümkündür. Fakat bunun için sadece teknolojik yeterlilik değil, derin bir manevi altyapı ve sorumluluk duygusu da gereklidir. Zira zekâ, yönünü vicdanla bulduğunda insanlığa hizmet eder. Aksi halde, bilgi çokluğu zarar getirebilir. Bu sebeple yapay zekânın yönünü, sadece algoritmalar değil; adalet, rahmet ve hikmet belirlemelidir.
Yapay zekâ, artık hayatın her alanında karşımıza çıkan bir gerçek. Sadece bilgi veren ya da işlem yapan sistemler olmaktan çıkan bu teknolojiler, bugün kararlar veriyor, tercih yapıyor, hatta insan hayatını etkileyen sonuçlara sebep olabiliyor. Peki bu kadar etkin bir yapının bir “vicdanı” olabilir mi? Ya da şöyle soralım: Makinelere ahlak öğretilebilir mi?
İnsan, yaratılış itibarıyla sadece akılla değil, kalple de karar verir. Vicdan, çoğu zaman verilerden değil, değerlerden beslenir. Bir hasta için karar verirken sadece tıbbi verilere değil, merhamete de...
