Türk yolcu uçağı projesi - TRJ 328

Bugünlerde gündemde 'yerli yolcu uçağı' var. Tartışma büyük. Kaç koltuklu olacak? Jet mi, turboprop motor mu tercih edilecek? Henüz iş mühendislik olarak bu projenin yapılıp yapılamayacağı tartışmasında. Ancak bu tartışma daha devam edecek gibi... Şimdi gelin tam 20 yıl önceye gidelim.

TAI, 1993'te HD19 projesiyle yolcu uçağı yapmak üzere adım atmıştı... Bu, Nu.D.38'den sonra Türkiye'de yapılması planlanan ikinci yolcu uçağı projesiydi. Ama Nu.D.38 kadar ilerlemeyecek ve sadece kağıt üzerinde kalacaktı... Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI) 1993 yılında 19 yolcu taşıyacak Hava Dolmuşu 19 (HD-19) adıyla bir uçak tasarımına başladığını açıklamıştı. HD-19, adından da anlaşılacağı gibi 19 yolcu taşıyacak şekilde tasarlanmış, üstten kanatlı bölgesel bir yolcu uçağı olacaktı.

Motor olarak da Pratt&Whitney’in tasarımı dört adet pale sahip P&W PT6F-3 motorlarını kullanacaktı. Aynı bir dolmuş gibi yakın bölgeler arasında yolcu taşıyacaktı. TAI modern tasarıma sahip uçakta sivil FAR Pt 23C standartlarına göre üretecek, uçakta kablolu uçuş sistemi (fly by wire) gibi sistemler de yer alacak.

HIZI SAATTE 600 KİLOMETRE

Hızı saatte 600 kilometre olarak planlanan HD-19, 1377 kilometre menzili ile yolculu uçuşların yanı sıra kargo amaçlı da kullanılabilecekti. Yolcuların çift sıralı oturacağı uçak, kabin basıncı sistemi sayesinde yüksekten uçabilecekti. Uçağın talep doğrultusunda kabini uzatılacak biçimde tasarlanmıştı. Böylece yolcu kapasitesi 19’dan 30’a çıkabiliyordu. TAI gelişmeleri takip ederek ayrıca uçağın HD-XX-19 adında jet motorlu bir modelini de geliştirmek üzere hazırlıklara başlamıştı.

2000 YILINDA UÇACAKTI

Yapılan hesaplamalara göre aynı zamanda askeri uçuşlar için kullanılabilecek gövdeye sahip uçağın temel geliştirme maliyetleri o yıllarda 300 milyon dolar olarak hesaplanmıştı. Uçağın fiyatı 19 kişilik turboproplu modelde yaklaşık 4 milyon dolar olacaktı.

Projede TAI, hükümet ve projeye destek sağlayan yabancı şirketlerin de payları olacaktı. Uçağın temel tasarımının 1997’de bitirilmesi, ilk uçuşun ise 2000’de yapılacağı ön görülmüştü. TAI’nin 1993’te yaptığı Pazar araştırmalarına göre o yıllarda 19-30 koltuklu pervaneli-jet motorlu uçak ihtiyacı tüm dünyada 20 yıl içinde yaklaşık 1300 adetti.

HD-19’un tamamlanan kabin modeli yani mock-up’ı ilk olarak 1996’da İstanbul’da gerçekleştirilen Airex Sivil Havacılık Fuarı’nda sergilendi. O yıllarda THY’nin Genel Müdürü olan Atilla Çelebi tarafından yakından incelenen uçağın tasarımı yurtdışındaki havacılık yayınlarında da yer aldı.

PARA BULUNAMADI

Proje için 300 milyon dolarlık geliştirme maliyeti temin edilemediği için HD-19 iptal edildi. O yıllarda yeniden uçak imalatına jet motorlu modelleri ile dönen Brezilyalı Embraer şirketi ise dünyanın şu an en büyük üçüncü uçak imalatçısı haline geldi.

HD-19 TEKNİK ÖZELLİKLER

Görevi: Yolcu-kargo taşımacılığı
Motor Tipi: 2 adet P&W PT6F-3
Motor Gücü: 1800 shp
Azami Hızı: 600 km/saat
Menzili: 1377 km
Kalkış Ağırlığı: 8544 kg
Boş Ağırlığı: 5560 kg
Kanat Alanı: 35.15 metre kare
Yükseklik: 5.70 metre
Kanat Açıklığı: 20 metre
Uzunluğu: 17 metre
Mürettebat: 2 pilot
Uçuş Tavanı: 9 bin metre